Hurem i njen put od robinje do prve dame je priča koja je uzburkala duhove širom islamskog sveta, ali i Evrope. O njoj su napisane knjige, a ne tako davno na našim prostorima smo pratili i seriju pod nazivom Sulejman Veličanstveni. Centralna figura u seriji je upravo Hurem, koja je zauvek osvojila sultanovo srce. Seriju sam gledala čak i ja, koja zaista ne volim sapunice. A ko je zaita bila Hurem?
Istorijski izvori iz 16. veka ne pominju devojačko ime Hurem, poznate i kao Rokselana, koja je rođena oko 1500. godine i živela 58 godina. Iz kasnijih ukrajinskih i poljskih izvora može se zaključiti da je njeno ime bilo Aleksandra (ili Anastasija) Lisovska. U istoriji je ostala poznata kao Hurem što znači “ona koja se smeje/vesela”, zbog živog duha i umeća pričanja priča. Huremin uticaj na Sulejmana postao je legendaran, kao i njihova ljubav, i njena sposobnost da od robinje postane slobodna žena.
Otac joj je bio pravoslavni sveštenik u gradiću Rohatin, 68 km jugoistočno od Ljvova, koji se danas nalazi u Ukrajini, a tada je bio deo Poljske. Uhvatili su je krimski Tatari tokom jednog od čestih upada na ovaj teren i odveli je kao robinju u krimski grad Kafu, glavni centar trgovine robljem. Tu su je prodali u Istanbul, gde je izabrana u harem sultana Sulejmana veličanstvenog.
Hurem u haremu Sulejmana Veličanstvenog
U vreme kada je Hurem dospela u harem, tu je već bilo oko 300 žena. Poput nje, većinu su činile robinje koje su uhvaćene u ratovima koje je vodila Otomanska imperija, kupljene na pijaci robova, ili su tu došle kao poklon sultanu. Gotovo sve su bile hrišćanke. Rokselana je, po utvrđenom redu, svoj život u haremu započela od najniže lestvice, ali je vrlo brzo postala jedna od Sulejmanovih omiljenih žena. Ona ga je čak pratila na nekoliko javnih skupova.
Ovaj specijalni tretman izazvao je zavist i gnev prve sultanove žene, sultanije Mahidevran, koja mu je rodila naslednika, sina Mustafu. Zavidele su joj i sultanove konkubine, koje su spletkarile protiv nje. Ipak, Hurem je uspela da izbegne sve zamke života u haremu, da postane omiljena sultanova žena i zatim iskoristi uticaj koji je imala na sultana. Tako je uspela da on, 1534. godine pošalje Mustafu (naravno u pratnji majke) u udaljenu provinciju carstva, koju je dobio na vladanje. Uspela je i da se reši Ibrahim paše, velikog vezira, drugog čoveka u carstvu i najboljeg sultanovog prijatelja. Ibrahim, koji se otvoreno suprostavljao Sulejmanovoj vezi sa Hurem, ubijen je 1536. godine.
Kada je uklonila glavne konkurente, Hurem je postala prva dama harema i sultanovog srca. Nakon toga joj je pošlo za rukom ono što nijednoj otomanskoj konkubini pre nje nije,ubedila je sultana da se oženi njome. Islamski zakon dozvoljavao je sultanu da ima najviše četiri žene, plus onoliko konkubina koliko je mogao da izrdžava. Do tada, otomanski sultani su se ženili samo jednom ženom. Sulejman veličanstveni je prekinuo sa tri stotine godina dugom otomanskom tradicijom i zvanično se oženio sa Hurem. Ovaj brak uzburkao je duhove širom islamskog sveta, ali i Evrope. Sulejman je dozvolio Hurem da ostane sa njim na dvoru do kraja njenog života, uprkos tradiciji po kojoj su majke slate sa sinovima naslednicima u provincije kojima su sinovi vladali. One se nikada ne bi vraćale u prestonicu, osim ako njihov sin ne bi postao novi vladar.
Hurem i njen uticaj na politiku Otomanske imperije
Hurem je Sulejmanu rodila petoro dece, četiri sina i jednu ćerku. Njen sin Selim II nasledio je presto. Umrla je 1558. Godine, osam godina pre supruga, Sulejmana veličanstvenog.
Izgleda da je Hurem uticala na spoljašnju, ali i unutrašnju politiku, kao Sulejmanov savetnik u državnim pitanjima. O tome svedoče dva njena pisma poljskom kralju, Sigismundu Augustusu, koja su sačuvana. U to vreme odnosi Otomanske imperije i Poljske bili su uglavnom mirni. Neki istoričari veruju da je tome značajno doprinela Hurem, kao i da je sa suprugom kontrolisala krimsko-tatarsku trgovinu robovima u svojoj domovini.
Osim političkim pitanjima, Hurem se bavila i izgradnjom javnih zgrada, od Meke do Jerusalima. Stvorila je svoju dobrotvornu fondaciju delom po ugledu na Zubaidu, ženu kalifa Haruna al Rašida. Podigla je mnoge džamije, verske škole, fontane, žensku bolnicu u blizini ženske pijace robova u Istanbulu, kao i javno kupatilo u blizini Aja Sofije. Godine 1552. osnovala je javnu kuhinju za siromašne u Jerusalimu. Bavila se i vezom, a nekoliko njenih radova sačuvani su do danas.
Hurem je ostala poznata do današnjih dana i u Turskoj i na Zapadu. Bila je tema mnogih umetničkih dela, posebno u Ukrajini, ali i u Engleskoj, Francuskoj, Nemačkoj. A 2007. godine, muslimani u ukrajinskom gradu Mariupolu izgradili su džamiju u njenu čast.
Huremin sin Selim II nasledio je oca na tronu, a njena ćerka Mihrimah nasledila je majku kao najmoćnija žena u haremu, čija je reč imala značajnu političku snagu.
Leave a Reply